Dikkat! Bu makale, insanlık tarihi, inanç sistemleri, siyaset ve teknoloji gibi konuları ontolojik bir bakış açısıyla ele alan çeşitli bir içeriğe sahiptir. Alışılmadık gelebilir, fakat bu konulara derinlemesine dalmanın önemli olduğunu savunuyorum. Yapay zekâ çağında, zamanımızın karmaşıklığını anlamak için en güçlü aracın hâlâ zihnimiz olduğu düşüncesiyle başlayalım …

Proje Nimbus’a ilişkin son açıklamalar (https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/oct/12/google-amazon-workers-condemn-project-nimbus-israeli-military-contract) ve İsrail devletinin algıladığı tehditleri yönetmek için yapay zekâyı kullanımı, bu teknolojinin modern devletlerin elinde ne kadar dönüştürücü ve potansiyel olarak korkutucu bir güç haline geldiğini açıkça ortaya koymuştur. Dünya değiştikçe, güç kavramı da dönüşür. Bugün devletler, yeni bir küresel panteonda adeta tanrılar gibi konumlanmış ve yaşam ile ölüm üzerinde eşi benzeri görülmemiş bir otoriteye sahip olmuştur. Yapay zekâ ile bu modern tanrılar, sadece yönetmek için değil, tehdit olarak gördükleri kişileri manipüle etmek ve ortadan kaldırmak için en güçlü araçlarını bulmuşlardır. Bu makale, devletlerin yapay zekâyı kullanarak ilahi hâkimiyetlerini nasıl genişlettiklerini, gerçeklikleri nasıl şekillendirdiklerini ve kimin düşman, kimin inanan olduğunu tanımladıklarını incelemektedir.

Yüce Güce İnanma Eğiliminin Evrimi:

İnsanların yüce bir güce inanma eğilimi, tarih boyunca Tanrı’ya veya ilahlara tapınma şeklinde kendini göstermiştir. Bu inançlar, yüzyıllar içinde daha soyut ve metafizik kavramlara evrilmiştir. Aydınlanma Çağı, bu tür inançların insan yapısı olduğunu öne sürerek sorgulamıştır. Ancak bu durum, insan bilincinin mutlak varlıklara duyduğu doğal ihtiyacı ortadan kaldırmamış, aksine bu ihtiyacı ulus-devlet kavramına yöneltmiştir. Askerî ve bürokratik aygıtlar tarafından desteklenen bu yeni varlık, tıpkı eski tanrılar gibi, hayatın her alanında etkisini hissettirmeye başlamıştır.

Modern Tanrılar Olarak Devletler:

Modern çağda devletler, daha önce ilahlara atfedilen roller üstlenmiştir. Vatandaşlarının yaşamlarını derinden etkileyen yasalar koyar, vergiler toplar, adalet dağıtır ve gözetim ile kuvvet yoluyla kontrol uygularlar—tıpkı tanrılara atfedilen her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten özellikler gibi. Devlet Tanrılarının, kendi amaçları doğrultusunda kullandıkları tebaalarıyla nasıl oynadığını sayısız örnekle gösterebiliriz. En yakın tarihte, Rus devletinin yüz binlerce inananını saldırgan toprak genişlemeleri için savaş meydanına sürmesi, İsrail hükümetinin tehdit olarak nitelediği kişileri ortadan kaldırmak için yürüttüğü stratejilerle demografik yönetim sağlaması, Birleşik Krallık’ın yeni nükleer silahlarının kabiliyetlerini anlamak için binlerce askerini nükleer patlama testlerinde kullanması, Türkiye’nin milyonlarca vatandaşını “terörist” ilan ederek ulusal güvenlik kisvesi altında otoriter bir dönüşüm gerçekleştirmeye çalışması, devletlerin tanrısal güçlerini kaderleri şekillendirmek için nasıl kullandıklarına dair birçok örnekten sadece birkaçıdır.

Modern Yönetimde Yapay Zekânın Rolü:

Ve şimdi bu tanrısal varlıklar, yeni bir oyuncağa, yapay zekâya erişmiş durumdalar. Yapay zekâ, bu modern tanrıların elinde hızla vazgeçilmez bir enstrüman haline gelmiştir. Onlara bireyleri izleme, tahmin etme ve kontrol etme yeteneklerini geliştirir. İsrail savunma stratejisinde yapay zekânın kullanımı, tehdit olarak görülen kişileri belirleme sürecini algoritmalara devrederek, daha önce yalnızca insan yargısına ait olan süreçleri otomatikleştirmektedir. Benzer şekilde, diğer ülkeler de yapay zekâyı çeşitli şekillerde kullanmaktadır; bireylerin hareketlerini izleyen gözetim sistemlerinden, potansiyel suç davranışlarını önceden belirleyen tahmine dayalı polislik modellerine kadar.

İlahi Kontrol Aracı:

Yapay zekânın gücü, yalnızca idari verimliliğin ötesine geçer; bu, devletin elinde ilahi bir kontrol aracını temsil eder. Eski tanrıların şimşekler fırlattığı gibi, modern devletler de yapay zekâ destekli teknolojileri, tehdit olarak gördükleri kişileri etkisiz hale getirmek için kullanmaktadır. Bu kullanım, özellikle bu teknolojiler şeffaf bir denetim ya da net etik kurallar olmadan devreye alındığında, derin etik sorular ortaya çıkarır. Yapay zekâ öncülerinden Geoffrey Hinton, asıl tehdidin teknolojinin kendisi değil, onu kullanan aktörler olduğunu vurgulamaktadır—yapay zekâyı kontrol edenler, onu büyük iyilikler veya kötülükler için kullanma potansiyeline sahiptir. Hinton, sık sık yabancı düşmanlardan bahsederken, benim asıl endişem modern Tanrıların bu yeni ilahi oyuncağı nihayetinde kendi yurttaşlarına karşı kullanma ihtimalidir. Sonuçta, istatistiksel olarak, en yakınınızdaki filin sizi ezme ihtimali en yüksektir.

Etik İkilemler:

Devletlerin elinde yapay zekânın etik sonuçları geniş çaplıdır. Yapay zekâ potansiyel olarak ortak iyiliğe hizmet edebilirken, devlet gücünü artırmadaki kullanımı genellikle bireysel özgürlükler ve haklar pahasına gelir. Yapay zekânın tarafsız bir araç olduğuna dair anlatı, çoğu zaman onun baskı ve kontrol yetenekleri tarafından gölgede bırakılmaktadır. Bu ikili doğa, teknolojinin kamu hayatında nasıl yönetildiğine ve kullanıldığına dair küresel bir yeniden değerlendirme çağrısı yapmaktadır.

Bireyi Yapay Zekayla Silahlanmış Devletten Kim Koruyacak?

Devlet, artık yapay zekâ gibi en güçlü icracısıyla katlanarak büyüyen tanrısal güçlere sahiptir ve bu durum modernitenin bir paradoksunu ortaya koyar. Teknoloji, medeniyetin ilerlemesine olanak tanırken, yanlış kullanımı distopik bir gerçekliği yansıtır; burada devletler, kaprisli tanrılar gibi denetlenmemiş güçler kullanmaktadır. Bu dönüm noktasında, küresel toplum, yapay zekânın etik bir şekilde kullanılmasını sağlamak, şeffaflığı teşvik etmek ve insan onurunu korumak için sağlam çerçeveler oluşturmak zorundadır.

Bu noktada şu soruyu sormaya hakkımız var: Bizi, bireyi, kendi devletimizden, koruyucu Tanrımızdan kim koruyacak? Belki de ancak bilinçli bir çabayla, bu modern tanrıları, yeni ilahi oyuncaklarını biz inananlarına karşı kullanmamaları için engelleyebiliriz.

Kaynak: Yazının İngilizce orijinali ilk olarak Linkedin’de yayınlanmıştır.